|
|
|
|
|
|
Збiральнiк моўных скарбаў
Ад вёскі да вёскі, з хаты ў хату хадзіў ён па нашай зямлі, нястомны вандроўнік. Старыя людзі расказвалі яму казкі і легенды, спявалі песні, прыгадвалі прыказкі і прымаўкі. А ён уважліва слухаў і запісваў — радок да радка, слова да слова.
Іван Іванавіч Насовіч нарадзіўся ў вёсцы Гразівец, што ў Чавускім раёне, у сям'і дзяка. Працаваў настаўнікам, інспектарам школ. А калі выйшаў у адстаўку, заняўся навуковай працай. Сын Насовіча пазней успамінаў: "Бацька мой не шкадаваў ніякіх сродкаў, ездзіў у розныя беларускія мясцовасці, якія цікавілі яго. З маленства жывучы сярод вясковага люду, добра ведаў як гаворку беларусаў, так і мноства іх песень, прыказак, прымавак... Заўсёды насіў пры сабе сшытак, куды зараз жа заносіў кожнае новае для яго слова, якое траплялася яму ў гутарцы з простым чалавекам..."
Працы Насовіча абуджалі цікавасць да беларускай мовы, да трапнага народнага слова. Колькі паэзіі, чалавечай мудрасці і дасціпнасці сабрана ў зборніках "Беларускія прыказкі і прымаўкі", "Беларускія прыказкі і загадкі", "Беларускія песні"! Гэта скарб, якому няма цаны.
Шмат гадоў працаваў Іван Іванавіч Насовіч над тлумачальна-перакладным "Слоўнікам беларускай мовы". У гэты слоўнік увайшло больш за 30 тысяч слоў, запісаных у розных кутках Беларусі. Для тлумачэння слоў Насовіч выбраў народна-паэтычную творчасць— казкі, песні, прыказкі, прымаўкі, загадкі. I таму ў слоўніку мы знаходзім шмат цікавых звестак аб сямейным побыце беларусаў, аб іх звычаях і абрадах, жыллі, адзенні, прыладах працы.
На жаль, не ўсё з навуковай спадчыны Насовіча дайшло да нас. Не выяўлены рукапіс зборніка легенд, паданняў, былін, баек, запісаных руплівым збіральнікам моўных скарбаў. Дзе ён, гэты рукапіс? Можа, ляжыць недзе, чакае, каб хто-небудзь з вас адкрыў яго людзям.
Два стагоддзі мінула з таго часу, як нарадзіўся наш славуты зямляк. Імя яго жыве ў нашай памяці, у нашых удзячных сэрцах. I знакам гэтай удзячнасці стала другое выданне слоўніка Насовіча. У ім, як у чароўным засеку, сабраны рэдкія словы-зярняты. Адно да аднаго! Чытайце, запамінайце, каб родную мову не заглушыла пустазелле чужых слоў.
Прыказкі, сабраныя Насовічам. Як вы іх разумееце?
У няўмекі рукі калекі.
Паволі едучы, далей 6удзеш.
Не праскочыўшы рэікі, не кажі гоп.
Пад ляжачы камень вада не цячэ.
Чужым розумам сыт не будзеш.
Кошка мышцы не таварыш.
|
|
|
|
|
