|
|
|
|
|
|
| Быстрый переход: |
| Главная / История / Беларусь у гады Першай сусветнай вайны. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. |
Беларусь у гады Першай сусветнай вайны. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г.
Прычынамі першай сусветнай вайны, якая пачалась 19 ліпеня (1 жніўня) 1914 г., сталі прэтэнзіі Германіі на перадзел ужо падзеленага міру, імперскія амбіцыі краін Траістага саюза і Антанты. Повадам для гэтага стала забойства будучага спадкаемцы аўстра-венгерскага прастолу Франца-Фердынанда. Але ж з любога ггункту гледжання гэта была захопніцкая вайна. На пачатку вайны ў беларускіх губернях было ўведзена ваеннае становішча. Тут знаходзілася стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага, штаб Мінскай ваеннай акругі, штаб Заходняга фронту. З лета 1915 г. значная частка Беларусі стала арэнай баявых дзеянняў. У жніўні пачалося ваеннае наступленне праціўніка ў накірунку Коўна - Вільна - Мінск. Расійская армія пакінула Вільна, Гродна і Брэст. У кастрычніку фронт стабілізаваўся па лініі Дзвінск — Паставы - Баранавічы - Пінск. Каля паловы тэрыторыі апынулася пад нямецкай акупацыяй, у тым ліку Гродна, Ашмяны, Смаргонь, Ліда, Слонім, Кобрын, Пінск, Навагрудак, Баранавічы, Ваўкавыск, Пружаны. Вялікай праблемай сталі бежанцы (1 млн 320 тыс. чалавек). Акупацыйны рэжым прынёс беларусам гвалт, грабяжы, дэспатызм. Пацярпела і прамысловасць: тое, што не разбурылі, вывезлі ў Германію. Колькасць прадпрыемстваў скарацілася з 829 да 297. Значна ўзрасла вытворчасць швейнай, абутковай, металаапрацоўчай, хлебапякарнасухарнай прадукцыі. У выключна цяжкае становішча трапіла сельская гаспадарка. Цэны на прадукты і адзенне ўзраслі ў 58 разоу, што выклікала разрозненыя выступленні рабочых і сялян. У 10-мільённай арміі Расіі, куды было прызвана прыкладна 650 тыс. беларусаў, пачынаецца дэзерцірства. За перыяд вайны адбыліся 62 салдацкія выступленні. Вайна прывяла да вострага эканамічнага і палітычнага крызісу. У краіне нарастала рэвалюцыйная сітуацыя.
Пачатак Лютаўскай рэвалюцыі паклалі масавыя забастоўкі, мітынгі і дэманстрацыі рабочых. Узброенае паўстанне пачалося 26 лютага. У выніку яго былі захоплены галоўны арсенал, тэлеграф, вакзал, а з турмаў вызвалілі палітычных вязняў. Мікалай II адмовіўся ад прастолу 2 сакавіка. Характар рэвалюцыі быў буржуазна-дэмакратычны, рухаючай сілай - народ, а галоўнай мэтай стала звяржэнне царызму. Уладу ў краіне атрымаў Часовы ўрад, які выражаў інтарэсы буржуазіі і памешчыкаў. З другога боку, Саветы сталі органамі ўлады рабочых, салдат і сялян, такім чынам, у краіне ўсталявалася двоеўладдзе. У Мінску 1 сакавіка 1917 г. пачалі ўтварацца рабочыя дружыны, прафсаюзы, былі вызвалены з турмаў палітычныя вязні, арыштаваны камандуючы фронтам і начальнік штаба. Мінскі савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў быў утвораны 4 сакавіка, а таксама адзіны выканкам на чале з меншавіком Б. Позернам, яго намеснікам стаў бальшавік I. Любімаў. На працягу сакавіка Саветы былі арганізаваны ў Віцебску, Магілёве і іншых гарадах. Яны прызналі кіруючую ролю Петраградскага савета, а таксама Часовага ўрада.
Беларускае сялянства станоўча аднеслася да перамогі Лютаўскай рэвалюцыі. У Мінску 20 сакавіка 1917 г. на з'езде сялянскіх дэпутатаў Мінскай і часткова Віленскай губерняў (што не былі пад акупацыяй) дэпутаты патрабавалі перадачы зямлі ў агульнанародную ўласнасць і роўнае землекарыстанне па працоўнай норме.
Працягвалася дэмакратызацыя арміі. У красавіку 1917 г. пад кіраўніцтвам эсэраў і меншавікоў адбыўся I з'езд ваенных і рабочых дэпутатаў арміі і тылу Заходняга фронту. Ён прызнаў неабходным для Расіі працяг ваенных дзеянняў і прызываў падтрымліваць палітыку Часовага ўрада. Такім чынам, Лютаўская рэвалюцыя стала пачаткам дэмакратычнага развіцця Расіі, у тым ліку Беларусі, адчыніла шлях да эканамічнага і сацыяльнага прагрэсу краіны.
|
|
|
|
|
